طراحی فضای شهری

طراحی فضای شهری طراحی فضاهای شهری مساله ای است که متخصصین امر در مورد چگونگی انجام آن اتفاق نظر کامل ندارند. مثلا بعضی بر این عقیده هستند که مساله تنها تهیه پرسپکتیوهای زیبا و تصاویر هنرمندانه از فضاهای شهری است.

گروهی دیگر مساله را عملکردها و بخصوص در درجه اول تامین دسترسی برای وسایل نقلیه و بعد از آن دسترسی برای پیاده ها میدانند. متاسفانه شهرسازی کلاسیک تا کنون نتوانسته است بین نقطه نظرهای مختلف ارتباط برقرار کرده و به یک نظریه (تئوری) منسجم دست یابد.

به همین دلیل است که مهندسین ترافیک همچنان با دید یک بعدی خود به طراحی خیابان ها، جاده ها و اتوبان ها ادامه می دهند و معماران و شهرسازان سنت گرا نیز همچنان اقدام به تهیه پرسپکتیوهای زیبا و مناظر با شکوه از فضاهای شهری می کنند. در این مطالعه نقطه نظر جدیدی ارائه می شود.به این ترتیب که فضاهای شهری در رابطه با رفتارهای استفاده کنندگان از آن فضاها بررسی می گردد.تا این نحوه طراحی فضاها بتواند مبنا و منطق قابل دفاع پیدا کند.توضیح مختصری در این مورد موضوع را روشن می کند.

طراحی فضای شهری

هر فعالیتی که توسط انسان صورت می گیرد اساسا متکی به فرهنگ است

فرهنگ نتیجه مقررات نامدون (عرف)، عادت، آداب و رسوم، سنت ها، سبک ها و شیوه های متداول زندگی است.معماری و شهرسازی با فضاهایی سروکار دارند که انواع فعالیت ها در چارچوب های متفاوت در آنها اتفاق می افتد و در حقیقت به این فضاها معنی و مفهوم می دهند.این فعالیت ها تابع خصوصیات فرهنگی جامعه ای است که صاحبان این فعالیت ها بدان ها تعلق دارند.این امر در مورد فضاهای شهری بخصوص خیابان ها و میادین بشدت مطرح است.زیار وجود یا عدم وجود فعالیت های خاصی در خیابان مشخصا میتواند دال بر استنباطی باشد که جامعه خاصی در مورد خیابان به طور کلی و عناصر و جزییات آن به طور خاص دارد.

بر اساس این تعریف است که شخص رابطه فردی و اجتماعی خود را با فضاها و عناصر و اجزا آن مشخص کرده و به استفاده از آنها می پردازد.

به عبارت دیگر فرهنگ الگوهای رفتاری را به وجود می آورد و سپس الگوهای رفتاری تعیین کننده و بیان کننده چگونگی استفاده مردم از فضاها می شوند.

پس طبیعی است که نحوه و میزان استفاده از خیابان در فرهنگ های مختلف متفاوت باشد. مثلا در هندوستان خیابان در درجه اول مکانی برای وقوع فعالیت های متعدد و متنوع است که در نتیجه انواع بو، صدا و مناظر عجیب و غریب را به وجود می آورد. مخلوطی از حیوانات، انسان ها، موتور، دوچرخه، کامیون، اتوبوس و غیره از هر طرف در حال حرکت هستند که به طرز ماهرانه ای در یکدیگر بافته شده اند. فضاها پر است از مردم با لباس ها و قیافه های گوناگون در حال رفت وآمد، نشستن، ایستادن، پختن، غذا خوردن، اصلاح کردن، لباس شستن و کارهای دیگری از تعمیر دوچرخه گرفته تا پنچری و صنایع دستی و خیاطی و….

طراحی فضای شهری

در حالیکه در بسیاری از شهرهای جدید یا محلات جدید در مغرب زمین وضعیت کاملا متفاوت است. تا آنجایی که در بعضی از شهرهای کشورهای غربی پیاده روی و پرسه زدن در خیابان ها عملی ناپسندیده و مشکوک به شمار می آید. در اینگونه شهرها عبور پیاده در خیابان های مرکزی شهر در روزهای تعطیل و ساعات بعد از کار روزانه (معمولا 6 بعد از ظهر) نه تنها خوشایند نیست بلکه خطرات جانی و مالی نیز در بردارد. ماهیت و چگونگی فعالیت هایی که در فضاهای شهری صورت می گیرند را میتوان به طور کلی به دو عامل عمده و اساسی نسبت داد : یکی عامل فرهنگی و دیگری عامل محیط(یا خصوصیات فضایی-کالبدی). لیکن نحوه و میزان تاثیر این دو بر نحوه وقوع فهالیت ها که همان رفتارها  و یا به عبارت صحیح تر الگوهای رفتاری باشد یکسان نیست.

طراحی فضای شهری

به این ترتیب که استفاده از فضا بخصوص توسط پیاده ها عمدتا ریشه و منشا فرهنگی دارد و محیط (فرم و فضا) تنها نقش کمکی (حمایت کننده) و یا نقش بازدارنده داشته و به هیچ وجه تعیین کننده رفتارها نمی باشد. این نکته از نظر طراحی شهری اهمیت فوق العاده زیادی را دارا می باشد. زیرا درحالیکه امکان تغییر در فرهنگ ویا در الگوهای رفتاری به طور مستقیم و در کوتاه مدات وجود ندارد لیکن می توان با استفاده از طراحی، فعالیت های مناسب را حمایت و فعالیت های نامناسب را تهدید نمود. بر این اساس می توان در طراحی خیابان ها با استفاده از عوامل و عناصر فضایی، کالبدی و ادراکی مناسب، فضاهایی به وجود آورد که انجام فعالیت های مطلوب را تسهیل و از انجام فعالیت های نامطلوب ممانعت به عمل آورد.

 بنابراین طراحی شهری به هیچ وجه نباید قصد رویارویی و برخورد مستقیم با الگوهای رفتاری جامعه و تغییر و یا اصلاح آنها را به این ترتیب داشته باشد. بلکه باید سعی کند با استفاده از ابزار و وسایل موجود طراحی شهری و به کارگیری تکنیک های مفید و موثر، فضاها و عناصر مربوط به آنها را به گونه ای طراحی نماید که با تسهیل انجام رفتارهای مطلوب آنها را تشویق و با ایجاد مانع برای انجام رفتارهای نامطلوب اند اینگونه رفتارها را محدود و یا کلا متوقف نماید.

حال چه رفتارهایی مطلوب و چه رفتارهایی نامطلوب اند بستگی به عوامل گوناگون از جمله نرم های قبول شده جامعه، موقعیت و شخصیت فضای مورد نظر و هدف های جامعه و طراحان و برنامه ریزان در ارتباط با فضاهای شهری دارد. وقتی بین هدف های طراحان و نرم های جامعه تفاوت و یا تعارض وجود داشته باشد، در این صورت کار طراحی اهمیت و معنی بیشتری پیدا کرده و از حساسیت بالاتری برخوردار خواهد شد.

طراحی فضاهای شهری

بدون دیدگاه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *


+ چهار = 11